Weet je wat ik zo leuk vind aan taal? Dat het nooit stil staat. Taal is altijd aan het veranderen, en zo ook onze Nederlandse taal.
Een verandering die nu gaande is heeft te maken met het werkwoord beseffen.
Het werkwoord is namelijk een niet-wederkerend werkwoord. Wederkerende werkwoorden zijn woorden zoals schamen of verslapen. Dit zijn zelfstandige naamwoorden die samen met een wederkerend voornaamwoord (zich) gebruikt kunnen worden.
Maar beseffen is dus, gekeken naar de grammaticale regels van de Nederlandse taal, niet zo’n woord. En toch wordt het frequent zo gebruikt. Denk zelf maar eens na, welke van de twee onderstaande zinnen zou jij vaker gebruiken?
✔ Ik besef dat het veel werk gaat zijn.
✖ Ik besef me dat het veel werk gaat zijn.
Maar hoe kan het nu zo zijn dat deze ‘fout’ ontstaan is?
Een mogelijke verklaring kan zijn dat beseffen een woord is wat een mentale handeling weergeeft. Andere woorden in deze categorie, zoals realiseren of voornemen, zijn wel wederkerend. Er kan dus sprake zijn van een contaminatie op basis van deze andere woorden met een gelijksoortige betekenis.
Dit idee wordt verder versterkt door wat er nu aan het gebeuren is bij het woord irriteren. Ook dit is een niet-wederkerend werkwoord, wat wederkerend gebruikt wordt.
✔ Iets irriteert hem.
✖ Hij irriteert zich aan iets.
Dit komt waarschijnlijk door de overlap in betekenis met het woord ergeren, een wederkerend werkwoord. Dus de mogelijkheid van een contaminatie op basis van overlap in betekenis lijkt zeker niet te ver gegrepen.
Opvallend aan deze taalverandering, is dat het met name in de spreektaal naar voren komt. In geschreven taal, neem bijvoorbeeld kranten of boeken, komt deze verandering nog niet zo vaak naar voren.
Een reden hiervoor kan zijn dat er, in de afgelopen jaren, een soort afschuw ontstaan is voor het gebruik van beseffen in de wederkerende vorm. Een zoekopdracht op Google laat al wel snel zien dat mensen anderen maar al te graag wijzen op de grammaticaregels omtrent beseffen. Beseffen in de wederkerende vorm weet zo als een werkelijke taalergernis te dienen, die door velen niet genegeerd kan worden.
Ik ben zelf wel erg benieuwd wat de aanwezigheid van het internet met deze taalverandering doet. Mensen kunnen nu namelijk enorm snel opzoeken wat de ‘juiste manier’ is en worden er vaak ook snel door anderen op gewezen wanneer ze het ‘fout’ doen. Misschien gaat het gebruik van beseffen zoals het nu voorgeschreven wordt daarom nooit volledig weg.
Zelf ben ik wel voorstander van de taalverandering. Taal is naar mijn mening niet iets wat statisch moet zijn, maar iets wat moet leven en constant in beweging moet zijn. Taal is ook maar bedacht door mensen en mag daarom gewoon flexibel zijn. Daarom zet ik hierboven ook woorden als fout en juist tussen aanhalingstekens, want wat maakt het nou echt fout?
En jij? Hoe gebruik jij beseffen en wat vind je van de taalverandering? Laat het me weten!
